Inleiding

Vitamine B12 tekort kan leiden tot macrocytaire anemie. Echter in veel gevallen ontstaan eerst andere verschijnselen en klachten voordat anemie optreedt, zoals: algehele zwakte, toegenomen vermoeidheid, atypische neuropsychiatrische symptomen, spierzwakte, verminderde eetlust, diarree, neurologische stoornissen: prikkelingen/gevoelloosheid van voeten en handen, coördinatieproblemen en loopstoornissen. verder is er een verhoogd risico op cardiovasculaire ziekten en microangiopathie bij ziekte van Raynaud (witte stijve vingers in de kou) en optreden van glossitis en  gastritis (wat de aanmaak van intrinsic factor nog verder verminderd).

Functie in het lichaam

Vitamine B12 en foliumzuur zijn belangrijke cofactoren voor enzymen in het methyl-transfer metabolisme. Methyl groepen worden gebruikt voor de synthese van DNA, essentieel voor de celdeling en dus voor aanmaak van nieuwe cellen. Bij tekort aan deze vitamines leidt tot verminderde bloedcel aanmaak (anemie), verminderde aanmaak van zenuwcellen (neuropathie; tinteling of gevoelloosheid in handen en voeten), verminderde botaanmaak (osteoporose), verminderde endotheelcel aanmaak (risico op cardiovasculaire ziekten en microangiopathie bij ziekte van Raynaud (witte stijve vingers in de kou), verminderde celaanmaak van tong tot darm (glossitis, gastritis, duodenitis). Daarnaast kan een tekort aan foliumzuur aan het begin van de zwangerschap leiden tot de geboorte van een kindje met een open ruggetje (spina bifida).

Zowel vitamine B6, vitamine B12 als foliumzuur zijn als cofactor betrokken bij de overdracht van methylgroepen. De methylgroepen worden overgedragen van homocysteine naar methionine. Methionine wordt weer gerecycled naar homocysteïne. Bij een tekort van één van deze factoren vindt er ophoping plaats van homocysteïne. Dit is dan ook een marker voor subnormale vitamine levels.

Pathofysiologie

Omdat vitamine B12 in het lichaam in grote hoeveelheden aanwezig is duurt het vaak jaren voordat er een tekort optreed en mensen klachten krijgen. Vitamine B12 wordt in het lichaam opgenomen in het laatste deel van de dunne darm (ileum). Het wordt daar alleen opgenomen als het gekoppeld is aan intrinsic factor, bestanddeel van het maagsap aangemaakt door het maagslijmvlies. Als het maagslijmvlies beschadigd is of een deel van de maag is verwijderd wordt er geen/minder intrinsic factor aangemaakt waardoor het lichaam geen vitamine B12 meer kan opnemen en er een tekort ontstaat. Het ontstaan van een vitamine B12-deficiëntie kan verschillende oorzaken hebben:

• ontbreken van zoutzuur in het maagsap door gastritis, maagresectie, gebruik van maagzuurremmers
• bacteriële overgroei van de dunne darm, parasitaire infecties.
• verder kan tekort optreden bij vermoeden van ondervoeding (vaak als gevolg van alcoholisme) en bij darmproblemen bijvoorbeeld als gevolg van de ziekte van Crohn of coeliakie (overgevoeligheid voor gluten) of atrofische gastritis (komt bij ouderen veel voor).

Vitamine B12 is vooral aanwezig in dierlijke producten zoals (rood) vlees, vis, gevogelte, melk en eieren. In sommige graanproducten worden tegenwoordig vitamine B12 en foliumzuur toegevoegd; dit staat dan op de verpakking. Dit is met name van belang voor vegetariërs en veganisten. Foliumzuur is verder ook rijkelijk aanwezig in bladgroenten, citrusvruchten en peulvruchten.

Streefwaarden

Bij gezonde mensen varieert het gehalte actief vitamine B12 in het bloed tussen de 30 en 120 pmol/l. Waarschijnlijk duidt een gehalte lager dan 60 pmol/l al op een tekort. Er zijn aanwijzingen dat bij een waarden boven de 80 pmol/l er geen stapeling van homocysteïne in het bloed en geen verhoging van methylmalonzuur in de urine meer optreedt. We beschouwen dit dan ook als de meest optimale level (en streefwaarde) voor actief B12.